Darmechografie is accuraat en betrouwbaar voor zowel de monitoring van IBD als het beoordelen van respons op behandeling. Het heeft veel voordelen ten opzichte van endoscopie – momenteel de gouden standaard – en zou daarom een grotere rol moeten krijgen binnen de huidige IBD-zorg. Dat concludeert Floris de Voogd op basis van zijn proefschrift, getiteld “Point-of-care ultrasonography for the monitoring of inflammatory bowel disease”. De Voogd voerde zijn onderzoek uit aan het Amsterdam UMC en promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam op 21 september 2022.
De ziekte van Crohn en colitis ulcerosa kenmerken zich door opvlammingen van ontsteking(en) in de darm, afgewisseld met periodes van remissie. Frequente monitoring van patiënten met IBD is belangrijk om een opvlamming in een vroeg stadium te detecteren en te behandelen. De Voogd: ‘Hoe sneller je een ontsteking de kop indrukt, hoe minder schade aan de darm, hoe beter de langetermijnuitkomsten als minder ziekenhuisopnames en operaties en hoe beter de kwaliteit van leven.’ Bij de monitoring van IBD is het lastig om af te gaan op de symptomen die patiënten ervaren. De Voogd: ‘Symptomen komen vaak helemaal niet overeen met de mate van ontsteking. Sommige patiënten hebben heel weinig klachten, maar toch veel ontstekingen. En ook andersom komt voor: patiënten met veel klachten, maar zonder ontstekingen.’ Op dit moment is endoscopie de “gouden standaard” in de IBD-zorg omdat het erg accuraat inflammatie weergeeft aan de binnenkant van de darm. Maar het heeft ook nadelen. De Voogd: ‘Endoscopie is invasief, duur, vergt voorbereiding en is belastend voor de patiënt. Zo moeten patiënten meerdere liters laxeermiddel drinken om de darmen leeg te maken. Bovendien kan een endoscopie niet meteen op de polikliniek gedaan worden, maar moet het onderzoek worden ingepland. In de praktijk wordt dat nu pas gedaan als de arts ontstekingen vermoedt op basis van bloed- en ontlastingsonderzoek. En dan ben je zo weer een aantal weken tot maanden verder voordat je de uitslag hebt.’
‘Hoe sneller je een ontsteking de kop indrukt, hoe minder schade aan de darm, hoe beter de langetermijnuitkomsten als minder ziekenhuisopnames en operaties en hoe beter de kwaliteit van leven.’
Darmechografie is volgens De Voogd een goed alternatief voor endoscopie: ‘Het is toegankelijk, non-invasief, goedkoop en patiëntvriendelijker. Het onderzoek is vergelijkbaar met een echo tijdens de zwangerschap. Het vergt geen voorbereiding en kan binnen 10-15 minuten worden uitgevoerd in een “point-of-care setting” als de patiënt de arts bezoekt voor een poliklinische controle.’ Bij darmechografie wordt gekeken naar de dikte van de darmwand en de bloedvaatjes. De Voogd: ‘Bij een ontsteking is de darmwand dikker. Daarbij geldt: hoe dikker, hoe meer ontsteking. Daarnaast kijken we ook naar de bloedvaatjes in de darmwand. Bij een ontsteking neemt het aantal bloedvaatjes toe omdat er meer bloed naartoe gaat. Op de echo zien we dan heel veel bloedvaatjes oplichten.’ Darmechografie op de polikliniek bij het monitoren van patiënten met de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa is nog geen standaard, maar het wordt op steeds meer plekken ter wereld toegepast. ‘In Duitsland en Italië gebeurt het al heel veel en enkele centra in Canada, Denemarken en Noorwegen passen het inmiddels toe. In Amerika wordt het nu in enkele centra geïmplementeerd, weet De Voogd. Ook in Nederland stijgt het gebruik van de darmechografie. De Voogd: ‘Het Amsterdam UMC is er al in 2016 mee gestart en daar worden nu jaarlijks rond de 1.000 darmecho’s gemaakt bij IBD-patiënten. Ook het UMC Utrecht en het LUMC in Leiden hebben darmechografie inmiddels geïmplementeerd. Verder weet ik van een aantal perifere ziekenhuizen dat ze ermee bezig zijn.’
‘Bij het Amsterdam UMC worden nu jaarlijks rond de 1000 darmecho’s gemaakt bij IBD-patiënten’
Hoe goed komt darmechografie overeen met endoscopie om ontstekingen aan te tonen in zowel de dunne als de dikke darm? Dat heeft De Voogd onderzocht bij circa 300 patiënten met de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa. De Voogd: ‘In 90 procent van de gevallen komt de uitslag goed overeen. Darmechografie is dus heel geschikt voor het monitoren van ziekteactiviteit.’ Ook bij het monitoren van respons op behandeling kan darmechografie heel goed worden ingezet. Sterker nog: darmechografie heeft dan zelfs als voordeel dat je eerder ziet of een geneesmiddel aanslaat’, stelt De Voogd. Hij concludeert dit op basis van zijn onderzoeken bij circa 50 patiënten met de ziekte van Crohn en 80 patiënten met colitis ulcerosa. De Voogd: ‘Bij de ziekte van Crohn zagen we met darmechografie bij het grootste deel van de patiënten al na 8 weken een afname van de dikte van de darmwand als de behandeling aansloeg. En bij colitis ulcerosa was dat na 2 tot 6 weken al te zien. En dat terwijl een endoscopie vaak pas na 6 maanden wordt uitgevoerd om respons op behandeling te meten. Darmechografie heeft dus als voordeel dat je het vaker en eerder kunt inzetten. Je kunt dan sneller de behandeling bijsturen.
‘Darmechografie heeft als voordeel dat je eerder ziet of een geneesmiddel aanslaat’
Volgens De Voogd is de tijd nu rijp om darmechografie op grotere schaal te implementeren in de IBD-zorg. ‘Ook andere onderzoeken en reviews laten zien dat darmechografie niet onderdoet voor endoscopische evaluatie’, aldus De Voogd. ‘Het is dus nu zaak dat meer artsen het leren’ Hij weet te vertellen dat veel artsen nu aan het leren zijn om darmechografie uit te voeren. Dat blijkt in de praktijk lastiger dan bij andere toepassingen van echografie. De Voogd: ‘In tegenstelling tot veel andere organen liggen de darmen niet op één plek in de buik. Waar je bij nier-echografie gemiddeld 30 echo’s moet maken voor je het onder de knie hebt, kost het bij darmechografie gemiddeld 200 echo’s.’ Toch verwacht hij dat darmechografie binnenkort een vlucht gaat nemen: ‘Ik denk dat er over 5 jaar heel veel artsen zijn die darmechografie bij IBD inzetten en dat er dan minder endoscopieën worden gemaakt. Over 10 jaar is het standaard zorg en kunnen we patiënten beter in remissie houden.’ Toch zullen endoscopieën niet helemaal verdwijnen in de IBD-zorg. De Voogd: ‘Ik denk dat er bij het stellen van de diagnose van de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa altijd wel een endoscopie zal worden gedaan, ook om biopten te nemen om te kijken of de ontstekingscellen bij IBD passen. En verder is niet iedere patiënt even geschikt voor darmechografie. Bij veel buikvet is het bijvoorbeeld lastig en ook ontstekingen aan het rectum zijn moeilijk te zien met een echo. Er zullen altijd indicaties blijven om een endoscopie te doen.’
‘Over 10 jaar is darmechografie standaard zorg en kunnen we patiënten beter in remissie houden’
Een perianale fistel is een vervelende complicatie bij de ziekte van Crohn. De cumulatieve incidentie van perianale fistels bij patiënten met Crohn wordt geschat op 12-15%, 21-23% en 26-28% na respectievelijk 5, 10 en 20 jaar.1,2,3
